یکی از تلاش های اساسی و موثر پروفسور یونگ در این راستا بود که نشان دهد روان انسان جنسیتی نیست و کهن الگوهای زنانه صرفا مربوط به زنان نیست. یعنی برخلاف مذکر یا مونث شناخته شدن بدن آدم ها به لحاظ فیزیولوژیکی، روان ما زنانگی و مردانگی را باهم دارد. اما اگر پیشینه رفتارهایی که زنانه یا مردانه تلقی می شوند را دنبال کنیم به الگوهایی می رسیم که در قدیمی ترین متون نوشته بشر هم به چشم میخورند و هنوز هم مطابقت زیادی با روان ما و رفتارهای ما دارند.
این الگوها یا بهتر بگویم کهن الگوها یا آرکتایپ ها که بنابر نظر یونگ در ناخودآگاه جمعی ما حضور دارند، انواع گوناگونی دارند. ما در این مقاله به معرفی و بررسی کهن الگوهایی که زنانه خوانده می شوند میپردازیم. این کهن الگوها براساس اسطوره های یونانی مطرح شده و ابعاد مختلف زنان را در دسته بندی های مختلف قرار داده اند. اما اول از همه چرایی و کارآمدی این کهن الگوها را بررسی میکنیم.
دسته بندی کهن الگویی انسان ها
شاید این سوال پیش بیاید که چرا باید شخصیت انسان ها را براساس الگوهایی از پیش تعیین شده تحلیل کرد و بر همین اساس برچسب هایی به آدم ها داد؟ مگر غیر این است که از هر انسانی تنها یک نسخه وجود دارد؟ و از طرفی در زندگی شخصی و جمعی متوجه پیش بینی ناپذیر بودن آدم ها میشویم. پس این دسته بندی ها و عنوان گذاری به چه شکل و کجا بدرد ما می خورند؟
تک تک این جملات به نحوی صحیح و قابل قبول هستند. هیچ دو انسانی کاملا شبیه به هم رفتار نمیکنند و هیچ برنامه از پیش تعیین شده ای را نمیتوان برای راهبرد موثر زندگی به کسی پیشنهاد داد. شاید خوانش و برداشت اشتباه از مفهوم کهن الگو این تصور را بوجود آورده باشد اما در واقع هدف چیز دیگری است. اگر 7 کهن الگوی اصلی برای زنان معرفی شده به این معنی نیست هر زنی صاحب یکی از این کهن الگوهاست پس اگر ویژگی های آن کهن الگو و نقاط ضعف و قدرتش را بشناسد، سعادتش در زندگی تضمینی است و یا اگر کهن الگوهای مردانه را مطالعه کند دیگر مشکلی با شریک عاطفی خود نخواهد داشت.
یونگ این گونه بیان کرد که هر انسانی در چارچوب فرهنگ، جغرافیا، بازه تاریخی، محیط خانوادگی، پیشینه ژنتیکی و استعدادهای فردی مخصوص به خود، علایق و ترجیحات احساسی و فکری ای پیدا میکند و مطالعات او نشان داد که این ترجیحات درعین متفاوت بودن از الگوهایی پیروی میکنند که به وفور در تاریخ مشاهده شده است.
یعنی ما در موقعیت های مختلف شغلی و عاطفی و غیره بنابر این ترجیحات تصمیماتی را لحاظ میکنیم که تماما منحصر به فرد نیستند و اتفاقا اگر دقت کنیم متوجه تکرار این تصمیمات در زندگی خود خواهیم شد. اینجاست که اگر به سراغ مطالعه کهن الگوها و میزان تاثیرگذاری آن ها برویم، با دید بازتری به مسائل زندگی نگاه میکنیم چون علت آن رفتار دیگر مبهم و خارج از اراده ما به نظر نمیرسد و ارتباط آن با کهن الگوها راه حل های منطقی تری را رقم میزند.
معرفی کهن الگوها
یکی از شاگردان یونگ به نام دکتر جین شینودا بولن روانپزشک و نویسنده آمریکایی این رابطه را در الگوهای خدایان یونانی پیدا کرد. او با تاثیر از یونگ کتاب های متعددی در زمینه ی روانشناسی کهن الگویی نوشت. معروفترین کتاب های جین شینودا بولن « انواع زنان » و « انواع مردان » است.
او اعتقاد دارد که هر کهن الگوی مردانه و زنانه، در برگیرنده الگوی رفتاری و تمایلات و نیازهایی خاص خود است. با شناخت کهن الگوهای فعال در هر تیپ شخصیتی، توانایی پیش بینی نیازها و استعدادها، نقاط ضعف و قوت را خواهیم دانست و به طبع این شناخت، توانایی مدیریت خود در مسیر موفقیت امکان پذیر میگردد.
نکته بسیار مهمی که وجود دارد این است که همه این کهن الگوها در همه ما حضور دارند(حتی در مردان) و آدم های متفاوت با درصد های متفاوتی این کهن الگوها را زیست میکنند اما به شکل طبیعی هرکسی یک یا چند کهن الگو را به شکل فعالی در خود دارد و بقیه کهن الگوها کمرنگ تر و مهجورترند. پس وقتی برای مثال از زن آفرویت صحبت می کنیم منظورمان زنی است که کهن الگوی فعالش آفرودیت است و ویژگی های برشمرده را به نسبت زیادی دارد.
کهن الگوهای زنانه در مردان
کهن الگوهایی که ما آنها را به نام کهن الگوهای زنانه میشناسیم از این جهت زنانه نامیده شده اند که معمولا زنان میتوانند به طور آگاهانه اثرات این کهن الگوها را در سبک زندگی، افکار، تصمیمات و اولویت های خود ببینند. به عبارت دیگر زنان این کهن الگوها را آگاهانه زیست میکنند و گرچه ممکن است هر کدام از این کهن الگوها در روان زن سرکوب شوند یا اینکه حتی به شکل نقابی روی شخصیت او دربیایند، اما در هرحال درر حوزه خودآگاه او هستند.
اما در مردان اینگونه نیست. هفت کهن الگویی که در ادامه به معرفی آنها میپردازیم به نوعی به آنیمای مردان مربوط است و درواقع این کهن الگوها را به شکل ناخودآگاه زیست میکنند و از آنجایی که آنیمای مردان در ارتباط آنها با زنان نقش اساسی ای بازی میکند، شناخت کهن الگوهای زنانه نیز برای مردان خالی از لطف نیست.
3 دسته بندی کهن الگوهای زنانه
•کهن الگوهای زنانه آسیب پذیر
کهن الگوی پرسفون (زنانی زودباور و پذیرا)
کهن الگوی هرا (زنان شوهر خدا)
کن الگوی دیمیتر (زنان مادرصفت)
اگر دقت کنید این دسته بیشتر در روابط خانوادگی و به شکل کلی تر روابط عاطفی معنا می یابند و دقیقا به همین دلیل آسیب پذیر هستند چرا که شکست عاطفی و چالش های روابط برای این کهن الگوها سخت تر و چه بسا گاهی جبران ناپذیر است این سه کهن الگو هویت خود را در روابط با مردان پیدا میکنند و رابطه رکن اساسی زندگی آنهاست.
•کهن الگوهای زنانه آسیب ناپذیر یا باکره
کهن الگو آتنا (خردمند)
کهن الگو آرتمیس (جنگجو)
کهن الگو هستیا (آرام و بی حاشیه)
این کهن الگوها در زنانی که کمتر به احساسات خود بها میدهند پررنگ تر است و این بعد شخصیتی آنها را آسیب ناپذیر میکند. چرا که برخلاف دسته قلبی تمرکز چندانی بر احساساتی که در روابط جریان دارد ندارند و به شکل کلی رابطه با مردان در زندگی آنها یا جایی دارند یا جزو اولویت ها نیست و اصطلاح باکره هم به این معنی است که روان زنانی که کهن الگوهای شخصیتی غالب آنها جزو این کهن الگوهاست، در اختیار مردان قرار نمیگیرد و این باکرگی روانی را برای آنها رقم میزند.
•کهن الگوی کیمیاگر
کهن الگو آفرودیت (زنان خالق)
میتوان گفت هرجایی که صحبت از خلاقیت، نبوغ، و نوآوری، اغواگری و دلبری است معمولا کهن الگوی آفرودیت در اولویت زیستن است. البته که آفرودیت هم مانند همه کهن الگوهای دیگر نقاط ضعف و قدرت دارد اما آفرینندگی و دلربایی در زنان آفرودیت بیشترین درصد را دارد و معمولا اینها خالقان زیبایی هستند.
آفرودیت
آفرودیت الهه عشق و زیبایی است. او جذاب، اغواگر،خلاق و هنرمند است و در دنیای احساسات زنانه زیست میکند. روح او با ابراز و تخلیه این احساسات جلا می یابد. انجام کارهای هنری، محبت به دیگران و ایجاد رابطه احساسی با جنس مخالف مسائلی هستند که کهن الگوی آفرودیت حاضر در روان فرد از او انتظار دارد.
رفتارهای اغواگرانه زنانه او در کنار ظاهر و شخصیت جذابش هر مردی را از خود بیخود میکند و از آنجایی که خود نیز کشش بسیار به مردان دارد وارد رابطه های فراوان شده و به همین دلیل در طول زندگی با مشکلات بسیاری دست به گریبان خواهد شد.
وفاداری در رابطه بسیار برایش دشوار است و اگر کهن الگوی هرا را در خود بیدار نکند رنگ ثبات را نخواهد دید. مردانی که با او وارد رابطه میشوند همیشه خطر ربوده شدن او توسط مردی دیگر را احساس میکنند و هیچوقت در رابطه با او احساس امنیت ندارند. رابطه اش با سایر زنان نیز تعریفی ندارد چرا که آنان از سمت او احساس خطر میکنند و میترسند که هر لحظه مردانشان را اغوا کند. زن آفرودیتی اگر شور و احساساتش را روی هنر متمرکز کند حتما در این زمینه خواهد درخشید و اگر بتواند رابطه ای توام با وفاداری را یاد بگیرد تجربه زندگی مشترک برای او و همسرش سرشار از شور و نشاط خواهد بود چرا که لذت بردن از زندگی در وجود زن آفرودیتی است.
آفرودیت در جوامع (علی الخصوص در کشورهایی با فرهنگ نازل) زن مطرودی است و به خاطر ویژگی هایش احساس گناه میکند. راه رشد او این است که خود را بپذیرد و چگونگی پرورش استعدادهایش را بیاموزد و از آنها در جهت رشد فردی و کمک به دیگران بهره ببرد. همچنین کنترل احساسات برای زن آفرودیتی که احساسات افسارگسیخته دارد بسیار ضروری است و باید در این زمینه درس هایی از آتنا و آرتمیس بیاموزد.
پرسفون
پرسفون کهن الگوی دختری لوس و معصوم است که هیچ مسئولیتی ندارد و هیچ چیز برایش جدی نیست. او در مقام یک نوجوان ابدی، بی هدف و بدون هیچگونه مسئولیتی روزها را سپری میکند و در دنیای زنانه و کودکانه اش فقط به تفریح و گشت و گذار میپردازد.
پرسفون هویت مستقلی ندارد و خود را طبق چهارچوب های کسی که او را مالک خود میداند(پدر،مادر،همسر) تعریف میکند. به این ترتیب به راحتی فرافکنی آنیمای مرد را بر خودش میپذیرد و این نقش را به زیبایی بازی میکند.
پرسفون سمبل معصومیت توام با جذابیت جنسی است که امروزه در فرهنگ مدرن بسیار مورد پسند قرار میگیرد. دختری مطیع، متین، ساکت، زیبا، حذاب و برانگیزاننده شور جنسی در مردان که هرچند معمولا خود از رابطه جنسی لذتی نمیبرد اما شریکش را به اوج لذت جنسی میرساند. در رابطه با شوهرش از طرفی نیاز به مراقبت و توجه دارد و نقش یک کودک ملوس را بازی میکند و از طرفی بالاجبار نقش زن خانه را نیز عهده دار میشود.
او میتواند در معنویت غرق شود و یا با ایمان سرشارش هدایتگر روح های زخمی باشد. او سرشار از شور و سرزندگی و امید به زندگی است. پرسفون همیشه زنی جوان و جذاب میماند حتی در کهنسالی؛ با وجود این اگر معنویت را در خود رشد دهد سال های پایانی عمرش را پیر خردمندی خواهد بود که درس های بسیاری برای آموختن به جوانان دارد.
دیمیتر
دیمیتر خدای پرورش و رویش، بدون فرزندانش هویتش را از دست میدهد. او از کودکی برای عروسک هایش تمرین مادری میکند و هدفش از ازدواج مادر شدن است و همیشه به فرزندانش بیشتر از همسرش توجه میکند. فرزندی که کهن الگوی دیمیتر در او زنده باشد مهر مادری در او موج میزند. برای گیاهان، حیوانات و هر انسانی که می شناسد با مهر بی دریغ مادری میکند و اگر کسی به او این اجازه را ندهد دچار بحران روحی میشود.
مادرانی با دیمیتر فعال که در سنین میانسالی فرزندان خود را به خانه بخت می فرستند دچار بحران هویت میشوند و چاره آنها پیدا کردن چیزی یا کسی برای حمایت و پرورش اوست. افرادی که سازمان های حمایتی به راه می اندازند آشکارا دیمیتر را در خود ابراز میدارند و این نیاز به حمایت کردن است که در آن ها موجب آزادسازی انرژی زایدالوصفی در جهت انجام کارهای حمایتی بدون چشم داشت میشود. چنین انرژی افسارگسیخته ای موجب از بین رفتن فردیت در این افراد شده و باعث میشود ایشان زندگی شخصی نداشته باشند و درصورت ادامه یافتن این جریان از پا خواهند افتاد. پس دیمیتر باید بین رسیدگی به خود و رسیدگی به دیگران تعادل برقرار کند تا بتواند از فروپاشی جلوگیری کرده و در عین حال عطوفت بی کرانش را نیز نثار دیگران کند.
هرا
او از کودکی فکر و ذکرش ازدواج است و تا وقتی ازدواج نکرده خودش را کامل نمیداند. همسرش را چون پادشاه ارج می نهد و جشن عروسی را با تمام سنت ها و جزئیاتش برگزار میکند.
آرکتایپ هرا حتی اگر بچه دار شود باز بیشترین توجه اش معطوف به همسر است. او در دورترین رویاهایش نیز نمیتواند تصور کند که تا آخر عمر تنها باشد و اگر این اتفاق بیفتد روزگاری تلخ را سپری میکند و اگر ازدواج کند و همسرش را از دست بدهد باقی عمر را با یاد و خاطره او زندگی خواهد کرد و بعید است مجددا ازدواج کند چرا که این برایش به معنی خیانت است.
طلاق برای هرا سخت ترین عقوبت هاست و اگر گریبان گیرش شود دیگر هرگز زندگی شادی نخواهد داشت. درصورتی که همسر به او خیانت کند مقصر اصلی را نفر سوم خواهد دانست و ممکن است حتی همسر را مقصر نداند و به راحتی او را ببخشد. اگر همسرش او را دوست داشته باشد و از او عشق و توجه لازم را دریافت کند، حتی اگر در زمینه های دیگر تحت فشار باشد زندگیش بهشتی بی کران خواهد بود در غیر این صورت حتی با وجود رفاه و آسایش کامل هم از زندگی اش رضایت نخواهد داشت. از فرزندان میخواهد از پدر تبعیت کنند و در نزاع بین پدر و فرزندان قطعا جانبدار پدر خواهد بود. تعهد چه در ازدواج و چه در تمامی قول و قرارها برای او مهمترین اصل زندگی است.
راه رشد او پرورش کهن الگوهای مستقلی چون آتنا و آرتمیس است تا بتواند هویت شخصی و مستقل خود را کسب کند.
هستیا
او آرام، باثبات، درونگرا و عمیق است. زن هستیا خانه داری است که از صبح تا شب درحال انجام امور خانه است و بدون هیچ شکایتی بی سرو صدا به تمام امور منزل و خانواده رسیدگی میکند و خدمتگذار بی چون و چرای اهالی منزل است.
آرکتایپ هستیا در پی کسب موفقیت های دنیای بیرون نیست و چیزی برای خود نمیخواهد همین که همه از او و اوضاع منزل راضی باشند برایش کافی است. میتوان او را به صورت پیرزنی خردمند تصور کرد که بعد از انجام امور روزانه به خلوت میرود و مشغول نیایش و راز و نیاز میشود و در امور معنوی بسیار کوشا و عمیق است و از آن جا که شهود فعالی دارد میتواند با بصیرت مثال زدنی خود جوانان را هدایت و راهبری کند. اگر تفکر و عقل گرایی بر شهود عرفانی که در وجود هستیا موج میزند مستولی شود و یا اگر آرامش و بصیرت او در دریای احساسات غرق شود کهن الگوی هستیا که سمبل معنای عمیق و سلوک عارفانه است از هم خواهد پاشید و حاصل آن آشفتگی و افسردگی است.
بهتر است تلاش کند تا با پرورش آتنا و آرتمیس کمی از خود بیرون آمده و در اجتماع حضور فعال داشته و موفقیت هایی کسب کند. کمی مردانگی اش را تقویت کرده و به مبارزه با زندگی تن دهد. اینگونه وجود خود را گسترش داده و به تمامیت یک انسان کامل نزدیک تر میشود.
آرتمیس
او عاشق طبیعت و حیوانات، اهل کمک به دیگران، جنگجویی قوی، مستقل و خودکفا و هدفمند و باانگیزه است. روی اهدافش مترکز میشود و راه خودش را میرود و برای سنت های اجباری قدیمی ارزشی قائل نیست. ارزش های شخصی از همه چیز برایش مهم تر است و شغلی را انتخاب میکند که برایش مهم باشد حتی اگر پول چندانی از آن به دست نیاورد.
در شکل دهی به گروه های زنانه بسیار فعال است و برای تک تک اعضای گروهش مانند خواهری مهربان هر کاری میکند و مرکز توجه آن گروه خواهد بود.
آرتمیس چنان درگیر اهداف و آرمان هایش است که باعث میشود خیلی به فکر رابطه عاطفی نباشد و اگر درگیر رابطه ای هم شود باز هم بیشتر زمان خود را به تحقق اهدافش اختصاص خواهد داد. در رابطه با دیگر مردان نیز خواهرانه برخورد میکند و خواهان رابطه ای است که در آن برابری و اهداف مشترک وجود دارد مثلا از کوهنوردی یا هر ورزش دیگر به صورت مشترک با یک مرد لذت میبرد. البته اگر این رقابت همیشگی را با همسرش نیز داشته باشد دیر یا زود رابطه را به سمت اضمحلال خواهد کشاند.
کودکان را دوست دارد و اگر مادر شود دوست خوبی برای فرزندانش خواهد بود ولی یک آرتمیس تمام عیار هرگز دوست ندارد بچه دار شود چرا که علاوه بر بهم ریختن اندامش، محدودیتی بزرگ در رسیدن به اهدافش ایجاد خواهد کرد.
زن آرتمیسی اگر کهن الگوهایی مانند هستیا را در خود پرورش نداده باشد دچار بحران میانسالی خواهد شد. یکی از راه های رشد او، پذیرش چیزها یا کارهایی است که دوست ندارد؛ این گونه میتواند کمی از سرکشی و هوشیاری بیش از حد خود بکاهد. خلا زندگی آرتمیس عشق است و تجربه صمیمیت با یک مرد درس های زیادی به او خواهد آموخت.
آتنا
آتنا الهه خرد است. او جنگجو، استراتژیست، باوقار، زیبا، هنرمند، صنعتگر، منطقی و عملگراست. به تحصیلات اهمیت میدهد و میتواند در هر زمینه ای به اوج برسد. دوست دارد به مردی قوی تکیه کند و از این جهت دختر بابا خوانده میشود. اگر با چنین مردی پیوند ببندد باعث پیشرفت و ترقی او نیز خواهد بود. چرا که ازدواج برایش به معنی یک شراکت است.
کهن الگوی آتنا خونسرد و آرام است و با مسائل احساساتی برخورد نمیکند. دست نیافتنی است و به راحتی وارد رابطه با مردان نمیشود و مردی میتواند اجازه نزدیک شدن به او را پیدا کند که از نظرش یک قهرمان باشد. حتی با زنان نیز خیلی صمیمی نمیشود و فاصله را حفظ میکند. از رفتارهای کودکانه بیزار است و حتی در کودکی نیز شبیه به بزرگسالان رفتار میکند و از بزرگسالان رشد نیافته متنفر است.
برعکس آرتمیس که فمنیست است، آتنا گرایشات مردانه دارد و در دنیای مردان راحت تر زندگی میکند. حتی اگر مادر شود هم شبیه به رییس ها رفتار میکند و دوست دارد به جای پرستاری کردن از بچه ها آن ها را در جهت رسیدن به موفقیت رهبری کند. یک زن آتنایی معمولا دچار بحران های روحی میانسالی و کهنسالی نمیشود و در تمام مدت عمر خود فعالانه و پرانرژی درحال کسب دستاوردهای مختلف است و هرچه جلوتر میرود شکوفاتر میشود تا جایی که در زمان مرگش، بقیه انسان ها یک فرد مهم را از دست میدهند.
ولی اگر شانس بیاورد و دچار بحران معنا شود میتواند به سمت تکامل و تمامیت راهی شود. راه رشد او توجه به دنیای درون و عالم معناست و اینگونه میتواند با زنانگی خود ارتباط برقرار کند و درس هایی بیاموزد
تست کهن الگوهای زنانه
پس از استقبال زیادی که از کهن الگوهای یونگ و تحلیل شینودا بولن صورت گرفت ،آزمون هایی نیز برای سنجش میزان کهن الگوها در افراد طراحی شد که با پرسیدن سوالاتی متنوع و در زمینه های مختلف سعی در فهمیدن اولویت های فرد دارد. البته مانند هر آزمون روانشناسانه دیگری این آزمون هم خالی از خطا نیست و جواب آن را نمیتوان کاملا تایید یا رد کرد. شناخت واقعی کهن الگوها با خودشناسی و مطالعه عمیق به دست می آید.
در هرحال پیشنهاد ما این است که درصورت تمایل تست را انجام داده و نمودار پاسخ را به نشانه راهنمای کوچکی برای شروع مسیر شناخت کهن الگوها در نظر بگیرید و حتما دقت کنید که جواب سوالات را با توجه به چیزی که هستید پاسخ دهید نه چیزی که ترجیح میدهید باشید.
برای شرکت در تست آرکتایپ های زنانه کلیک کنید.
کاربرد های تست کهن الگو
کاربرد کهن الگوهای اسطوره ای زنان در خودشناسی و توسعه فردی
مسلما اولین و مهم ترین فایده بررسی کهن الگوها این است که به فردیت خود کمک کنیم. اینکه بدانیم چرا در روابط عاطفی هنوز جرئت مندی کافی را نداریم، چرا مدام احساس تنهایی داریم، چرا از مسائل معنوی فراری هستیم، چرا با مردان سر ستیز داریم و هزاران هزار سوال دیگر. اگر بدانیم کدام کهن الگو سال هاست خاموش و در خفا مانده و به حضورش احتیاج داریم مسلما از انسانی که تا قبل از این بوده ایم متمایز خواهیم شد.
کاربرد کهن الگوهای اسطوره ای زنان در مارکتینگ و برندینگ
هر کسب و کاری برای تاثیرگذاری عمیق بر مخاطبانش باید از شخصیت آن ها مطلع باشد و از طرفی استفاده از کهن الگوها برای معرفی یک برند بسیار کارآمد است چرا که همه ما ردپایی از این کهن الگوها را در درون خود داریم و اگر برندی آن کهن الگو را در ما هدف قرار دهد متقاعد کردن ما برای خرید محول نیز آسان تر خواهد بود. فایده دیگر این قبیل تست ها در زمان استخدام افراد است. یک مدیر با شناخت نسبی ترجیحات و اولویت های زندگی متقاضیان استخدام افراد مورد نظر خود را راحت تر پیدا میکند.
کاربرد در هوش مصنوعی
یکی از استفاده های مهم هوش مصنوعی که امید زیادی به کارآمدی آن در آینده است پیش بینی رفتارهای انسانی است. هوش مصنوعی با دریافت حجم زیادی داده از رفتارهای انسانی و بررسی شباهت آنها در موقعیت های مشابه، عملکرد آن ها را در آینده پیش بینی میکند. پس اگر کهن الگوها را شناسایی کند بهتر میتواند آن ها را در انسان ها پیدا کرده و در نتیجه رفتار بعدی که قرار است از آن ها سر بزند را حدس بزند.
کمترین -----> بیشترین
میانگین امتیاز: 3.8 / 5. تعداد نظرات: 21
اولین نفری باشید که امتیاز میدهید 🙂