کهن الگو هفائستوس

بعضی از شخصیت های اساطیری با جنگاوری ها یا سفرهای قهرمانی تبدیل به اسطوره شده اند اما برخی دیگر از آن ها که نسبتا در سایه و چندان در مرکز توجه نیستند، به خاطر خدماتی که  ارائه داده اند اسطوره هستند، یکی از همین شخصیت ها در اساطیر یونانی هفائستوس نام دارد.

کسی که به عنوان ایزد آهنگری، صنعتگری،تندیس گری و حتی آتشفشان ها شناخته میشود. او همان کسی است که زره آشیل،نیزه سه شاخ پوئزیدون، زره هراکلس،جنگ افزار پله، تخت جادویی هرا، کمان اروس، ارابه هلیوس و سپر زئوس را ساخت.

درواقع او تنها خدای المپ است که کار می‌کند و در هر چه تولید می‌کند جادو و عظمت وجود دارد. معمولا این اسطوره را یا به صورت یک کوتوله یا پیرمردی خوش بنیه  با ریش انبوه و ظاهری وحشی نشان میدهند و همه این ها یعنی با یکی از عملگراترین اسطوره های یونانی طرف هستیم که اتفاقا یکی از آرکی تایپ های مهم وتعیین کننده روان جمعی است.

درباره تولد هفائستوس روایت های متفاوتی  در دسترس است که هریک به نوبه خود هیجان انگیز و جالب هستند. چیزی که در شخصیت و سرنوشت هفائستوس بسیار قابل اهمیت است لنگ بودن پاهای اوست. بعضی نوشته ها میگویند او از همان زمانی که زاده شد لنگ میزد و به همین خاطر هم از آسمان ها به زمین فرستاده شد و شاید به همین خاطر هم مجبور بود کار کند.

برخی دیگر هم ادعا دارند هرا، هفائستوس را به تنهایی و بدون آمیزش با زئوس به دنیا آورد تا حسادتش را نسبت به تولد آتنا از درون سر زئوس نشان دهد اما روایت پرطرفدارتری هم هست که در آن هفائستوس در پی مشاجره ای که بین پدرش زئوس و مادرش هرا درمیگرد، از هرا طرفداری میکند و این کار خشم زئوس را بیدار میکند.

چرا که سودای قدرت خواهی و سرکشی را از جانب فرزندش  حس میکند. پس هفائستوس را از پا میگیرد و به سمت آسمان پرتاب میکند و براثر این حادثه او تا ابد لنگ میزند. میتوان حدس زد که شاید این کار بیشتر به این دلیل بود که زئوس از جانب هفائستوس خطری برای جانشینی احساس میکرد .از طرف دیگر این اتفاق در او کینه ای نسبت به مادرش به وجود می آورد که دلیلش هم دور از ذهن نیست.

هرا همسری است که حاضر است هرچیزی را فدای زئوس کند و در این راه از فرزندانش نیز دریغ نمیکند. هفائستوس برای انتقام گرفتن هوشمندانه ترین راه را انتخاب میکند او تخت باشکوهی از طلا  میسازد که هرا شوق زیادی برای نشستن روی آن دارد اما وقتی روی آن مینشیند متوجه میشود که دیگر به هیچ وجه نمیتواند از روی آن بلند شود.

این تنها باری نیست که او برای انتقام گرفتن از کسی راهی دشوار اما خلاقانه را انتخاب میکند.هنگامی که او از خیانت همسرش آفرودیت هم مطلع میشود به جای هرگونه جنگ و خونریزی، توری طراحی میکند و او را به همراه معشوقش آرس در حین عشقبازی به دام می اندازد و در معرض دید همگان قرار میدهد.

البته جالب است که او باوجود زخم هایی که از جانب دیگران میخورد و غم درونی و عمیقی که از بدو تولد همراه اوست، کمر به نابودی کسی نمیبندد. او فطرتا انسان دوست و طرفدار صلح است. در سرگذشت او میبینیم که اگرچه  از المپ به نوعی تبعید شده و در جزیره ای به نام لیمنوس زندگی میکند اما با ساختن کاربردی ترین و موردنیازترین ابزارها به دیگران خدایان و الهه ها کمک میکند.

هفائستوس، تنها‌ترین خدای المپ

هفائستوس زشت ترین و عبوس ترین خدای المپ بود  و این ویژگی گوشه گیر بودن و علاوه بر آن منفور بودن او در بین دیگران را دوچندان میکرد.وقتی هم که درباره کهن الگوی هفائستوس صحبت میکنیم باید این را در نظر بگیریم که این همان بخش از روان ماست که این شکل از طرد شدگی را رقم میزند و مهم تر از آن شهود قوی و سازنده ای نیز به همراه دارد. هفائستوس دوست داشتنی نیست و این خصوصیت اگرچه ذاتی نیست اما همراه شدنش با درونگرایی و غرق شدن در کار او را به فردی دور افتاده از بقیه تبدیل میکند.

این موضوع در ارتباط با زنان واضح تر دیده میشود. او عملا در عشق بدشانس است.برای ازدواج بنابر مصلحت زئوس همسر آفرودیت زیبا میشود و مسلما با خصوصیاتی که گفته شد هرگز نمیتواند علاقه و توجه او را جلب کند و مجبور است بارها و بارها شاهد مستقیم یا غیرمستقیم خیانت های او باشد و جز او هیچ زن میرا یا نامیرایی را هم تا آخر عمر در کنار خود ندارد.

اما این موارد دلیلی بر این نیست که او احساساتی نباشد او سرشار از احساسات فروخورده ای است که در ساختن و خلق کردن چیزها بروز پیدا می‌کنند و بیراه نیست اگر بگوییم که اساسا رشد تمدن مدیون تلاش و عرق پیشانی هفائستوس است و حتی بهترین و عمیق ترین شعرها هم با کمک کهن الگوی هفائستوس خلق شده‌اند.

هفائستوس در روان نوع بشر کهن الگوی همان سرگردانی و غریب بودن با خود است که شکست در روابط و معنایابی برای زندگی را در پی دارد. او نمادی از عملگرایی مفرطی است که به تعامل سازنده منجر نمیشود،صنعتی که با هنر پیوند نمی‌خورد و خلق کردن چیزهایی که هرچند کاربردی یا زیبا باشد اما دل نشین نیست و از سر اجبار انتخاب می‌شود.