«میدانم که هیچ چیز نمیدانم»، یکی از معروفترین جملاتی است که به سقراط نسبت داده شده است. در یک نگاه سرسری این جمله شاید فقط زیبا و جالب باشد و آن را به فلسفیدنهای بی هدف نسبت دهیم اما اگر دقیقتر و عمیقتر آن را بررسی کنیم میبینیم که نه تنها سقراط بلکه اکثر متفکرین بزرگ به نحوی در چیزهایی که از خود به جا گذاشته اند به کم فهمی خود در این جهان پر رمز و راز اشاره کرده اند و بالاخره در یک نقطه از زندگی در برابر نادانسته های بی‌شمار خود تسلیم شده اند.
کهن الگوی فرزانه که یازدهمین مرتبه سفر قهرمانی است، دقیقا اشاره به این تفکر دارد و این منش انسان به جهان، حاصل فعال بودن این انرژی در روان ماست.
بحر در کوزه نمیگنجد
در مرحله نهم سفر قهرمانی کهن الگوی حاکم را داشتیم که با میل به کنترل کردن و سلطه خواهی بر قلمرو شخصی تعریف میشد. در منزل بعدی با کهن الگوی جادوگر آشنا شدیم که چیزی فرای منطق و مشاهده عینی را میدید و با این موهبت میتوانست به دیگران یاری برساند اما اینجا در مرحله دوازدهم کهن الگوی فرزانه را داریم که تنها یک هدف دارد و آن در مسیر حقیقت بودن است.
کهن الگوی فرزانه گرد و غبار نظرات، عقاید و شک و شبهه های موجود را می‌زداید تا ما را با حقیقت عریان روبرو کند. اگر کهن الگوی فرزانه فعال باشد فرد اصولا در قید و بند عقیده یا اصول فکری خاصی نخواهد بود. گشودگی در برابر نظرات و افکار مختلف از ویژگی های بارز این کهن الگو است و در واقع فرزانه در جایگاهی است که با آرامش با ندانسته هایش روبرو میشود.
او میداند که حقیقت نه در نزد اوست و نه در انحصار هیچ مکتب فکری خاص یا انسان خارق العاده ای؛ و هرکس به قدر بضاعت خود میتواند سهم کوچکی در کشف حقیقت داشته باشد و این بینش، او را از تعصب بر عقیده اینجا و اکنونش در امان نگه میدارد. البته که اینها مشخصات فرزانه ای است که در سفر قهرمانی و بعد از گذشتن از ده مرحله با آن روبرو میشویم.
فراخوان کهن الگوی فرزانه
فراخوانده شدن توسط این کهن الگو با میل به پرسشگری درباره علت و چرایی چیزها خود را نشان میدهد و ولعی عجیب برای کسب خرد و روشن بینی ایجاد میشود. کسی که کهن الگوی فرزانه در او فعال شده باشد با جواب های سطحی که به پاسخ هایش میدهند راضی نخواهد شد و اصولا با دیده شک و تردید به مسائل خواهد نگریست و احتمالا سردرگمی عجیبی را نیز تجربه خواهد کرد. او نمیتواند سوالاتی که در ذهنش ایجاد میشوند را نادیده بگیرد و نمیتواند گشتن به دنبال پاسخ سوالاتش را نیز متوقف کند.
شاید فکر کنید که از این نظر شبیه به جستجوگر عمل میکند اما اینطور نیست. جستجوگر ولع کشف کردن دارد و این برای او شبیه به تیک زدن کارها در لیست وظایف است و چگونگی انجام دادن برایش اهمیت خاصی ندارد یا هدفی والاتر را برای این انجام دادن ها و کشف کردن ها دنبال نمیکند. اما فرزانه یک مشاهدهگر متفکر است. او در چگونگی و علت چیزها دقیق میشود و تا آن را نیاموزد رهایش نخواهد کرد.
همچنین کهن الگوی فرزانه میل به آموزش دادن را نیز در ما بیدار میکند. چون فرزانه خود به دنبال آموزش دیدن است و با همه وجود در این مسیر قدم برمیدارد بنابراین در آموزش چیزهایی که فرا گرفته به دیگران نیز خوب عمل میکند. البته که فعال بودن کهن الگوی فرزانه از ما یک یادگیرنده مادامالعمر میسازد چرا که معماهای هستی بینهایت به نظر میرسند و این یعنی بینهایت موضوع برای تفکر وجود دارد.
وجه تاریک کهن الگوی فرزانه
اما فرزانه هم مانند هر کهن الگوی دیگری وجه تاریک دارد. اگر کهنالگوی فرزانه به پختگی لازم نرسد فرد را دچار خشک اندیشی و خودنمایی میکند و اگرچه فرزانه بالغ با تعصب در تضاد است، فرزانه خام اتفاقا نسبت به دانسته هایش متعصب خواهد بود چرا که هنوز یاد نگرفته فرای دانسته های اکنون او، همچنان مسائل مبهم و گنگ بسیاری وجود دارد و دانش او محیط بر کل عالم نیست. در واقع رشد کهن الگوی فرزانه به مرور فرد را از نقطه ای که به دانش خود متعهد باشد خارج کرده و به جایی میرساند که به جز حقیقت به چیز دیگری تعهد نداشته باشد و این او را آزاداندیش و رها از تعلقات میکند.
خطر دیگری که بلعیده شدن توسط این کهنالگو دارد، عملگرا نبودن و افتادن در تله افکار انجام ناپذیر است. به عبارت دیگر هجوم سوالات بیانتهایی که اکثرا پاسخ دقیقی هم ندارند ممکن است فرد را یه نوعی از پوچی برساند و همچنین او را منفعل کند.
از این رو به عقیده خانم کارل پیرسون کهنالگوی فرزانه متعادل ترکیبی از کهن الگوی عاشق و کهن الگوی جستجوگر است؛ دو کهن الگویی که در اثر یادگیری، خودکاوی و آیین ای معنویای چون مراقبه، دعا و نیایش بیدار میشوند. فرزانه والا مقام کسی است که هم متفکر است و هم جرقهای از کنجکاوی و عشق و علاقه مدام دارد و میتواند با ذهن مبتدی اما فعال خود با کار و زندگی روبرو شود.
